Jeśli kiedykolwiek próbowaliście zgłębić tajniki Metody Montessori na pewno natknęliście się na pojęcie „lekcji trójstopniowej”. Powstało wiele publikacji próbujących przybliżyć zarówno rodzicom jak i nauczycielom Metodę Montessori i jej poszczególne elementy. Część z nich opiera się głównie na plikach źródłowych, inne z kolei przekazują wiedzę zdobytą na różnego rodzaju szkoleniach czy kursach. Wiąże się to z tym, że informacje, które znajdujemy nie zawsze są rzetelne, a rozbieżności pomiędzy prezentowanymi podejściami znaczące. Czym więc tak właściwie jest lekcja trójstopniowa?
Lekcja trójstopniowa
Lekcja trójstopniowa jest formą pracy charakterystyczną dla pedagogiki Montessori. Składa się z trzech następujących bezpośrednio po sobie etapów, a poprawne przeprowadzenie każdego z nich jest warunkiem prawidłowej realizacji metody.
W lekcji trójstopniowej wykorzystuje się zazwyczaj trzy elementy ( u młodszych dzieci lub u dzieci z trudnościami w nauce można wykorzystać dwa elementy). Jeśli zatem chcemy nauczyć dziecko pięciu nazw figur geometrycznych (trójkąt, kwadrat, koło, prostokąt, trapez) na początku wprowadzamy jedynie trzy z nich, przy czym wybór konkretnych figur powinien należeć do dziecka.
Etapy lekcji trójstopniowej:
Etap pierwszy: Nazywanie (asocjacja)
Na tym etapie następuje nazywanie elementów w izolacji. Prezentacja poszczególnych elementów pozwala dziecku skojarzyć przedmiot (lub zdjęcie) z nazwą. Największą rolę na tym etapie odgrywa pamięć krótkotrwała.
Przykład:
Jeśli chcemy nauczyć dziecko nazw figur geometrycznych, wybieramy trzy podstawowe figury (koło, kwadrat, trójkąt).
Kładziemy przed dzieckiem jedną z nich podając jej nazwę:
„To jest koło” lub po prostu „Koło”. Możemy też powtórzyć kilkukrotnie „koło”.
Zabieramy figurę i kładziemy kolejną, mówiąc „To jest kwadrat”/ „Kwadrat”.
Zabieramy kwadrat, kładziemy ostatnią figurę i mówimy „To jest trójkąt”/ „Trójkąt”.
Po każdym nazwaniu dziecko może powtórzyć nazwę. Nie naciskamy jednak, gdy nie chce tego zrobić.
Etap drugi: Rozpoznawanie
Podczas drugiego etapu dziecko manipuluje elementami, utrwala pojęcia i nazwy. Głównym celem tego kroku jest pomoc dziecku w przeniesieniu pojęcia z pamięci krótkotrwałej do długotrwałej. Dziecko rozpoznaje przedmiot po nazwie oraz tworzy obraz pary łącząc nazwę z przedmiotem.
Przykład:
Kierujemy do dziecka różne prośby, np.
„Pokaż mi koło”
„Uśmiechnij się, gdy dotknę trójkąta”
„Połóż trójkąt pod stołem”
„Dotknij kwadratu”
„Podskocz, kiedy dotknę koła”
„Pokaż trójkąt koleżance”
„Połóż sobie trójkąt na dłoni”
„Tupnij nogą, gdy podniosę kwadrat”
„Zrób przysiad, kiedy wskażę trójkąt”
Częste zmienianie i urozmaicanie poleceń pozwala utrzymać zainteresowanie dziecka. Dodatkowo wprowadzenie elementu ruchu (np. Podskocz, zanieś, tupnij) przekłada się na poprawę pamięci oraz większe zaangażowanie. Dzięki temu dziecko uczy się wielozmysłowo, angażując całe swoje ciało. Nie od dziś wiadomo bowiem, że im więcej zmysłów zaangażowanych jest w naukę, tym jest ona skuteczniejsza.
Jest to etap, któremu powinno się poświęcić najwięcej czasu.
Etap trzeci: Zapamiętywanie
Na tym etapie następuje nazwanie elementu w izolacji. Kładziemy przed dzieckiem wybraną figurę i pytamy „Co to jest?”. Po udzieleniu odpowiedzi, zabieramy figurę i kładziemy kolejną. Dziecko ma szansę wykorzystać w praktyce nabytą wiedzę, tworzy mentalny kontekst i weryfikuje opanowane właśnie skojarzenia poprzez aktywne nazywanie poszczególnych elementów.
Ważne jest, żeby w danym momencie dziecko miało przed sobą tylko jedną figurę!
Błędy popełniane podczas lekcji trójstopniowej
Przedstawiony przykład prezentuje idealną lekcję trójstopniową, w której dziecko jest cały czas zaangażowane, nierozproszone i bezbłędnie przechodzi przez kolejne etapy. Jednak co zrobić w sytuacji, w której dziecko popełnia błąd, niepoprawnie wskazując figurę lub podając jej błędną nazwę? Czy należy je wówczas poprawić, wytykając pomyłkę?
ABSOLUTNIE NIE!
Naszym zadaniem, jako nauczycieli jest niedopuszczenie do sytuacji, w której dziecko odniesie porażkę. Każda prezentacja materiału powinna zakończyć się sukcesem. Nie zawsze jednak musi być on spektakularny dla nauczyciela. To ma być sukces dziecka i nawet jeśli nam wydaje się niewielki, dla dziecka ma ogromne znaczenie!
Jeśli zatem dziecko popełni błąd na którymś z etapów, należy cofnąć się do poprzedniego.
Przykład:
Etap 2. Prosimy dziecko o wskazanie koła, a ono dotyka trójkąta.
Wracamy do etapu pierwszego- zbieramy wszystkie figury i jeszcze raz w izolacji nazywamy każdą z nich („koło”, „kwadrat”, „trójkąt”).
Etap 3. Kładziemy przed dzieckiem koło, prosząc o podanie nazwy. Dziecko mówi „kwadrat”.
Wracamy do etapu drugiego. Rozkładamy przed dzieckiem wszystkie figury i prosimy o wskazanie wybranej.
Lekcja trójstopniowa- rozwinięcia
Materiały Montessori są skomponowane w sposób umożliwiający rozwinięcie danego materiału, utrzymując tym samym zainteresowanie dziecka. Jeśli zatem lekcja trójstopniowa dotycząca figur jest już za nami, możemy zaproponować dziecku kolejne aktywności, np.
- odrysowanie wybranych figur (ich pokolorowanie, wycięcie)
- odnajdowanie w najbliższym otoczeniu przedmiotów w kształcie wybranych figur
- wykonanie abstrakcyjnej pracy plastycznej składającej się jedynie z wybranych figur
- wycięcie figur i zrobienie z nich mozaiki
Rozwinięcia każdej pomocy można mnożyć, a jedynym ograniczeniem w tym zakresie jest nasza wyobraźnia. Proponowanie dziecku kolejnych aktywności związanych z danym tematem ma za zadanie utrzymać zainteresowanie dziecka, a tym samym utrwalenie zdobytej wiedzy.
Możliwe przyczyny błędów popełnianych przez dzieci:
- Prezentowany materiał był zbyt trudny, niedostosowany do możliwości dziecka
- Materiał nie był dla dziecka atrakcyjny
- Druga faza (manipulacji) była zbyt krótka, w związku z czym dziecko nie zdążyło połączyć pojęcia z nazwą
- Lekcja trójstopniowa została przeprowadzona w niewłaściwy sposób
Cechy dobrej lekcji trójstopniowej:
Dobra lekcja trójstopniowa powinna być:
- Indywidualna (lekcje zbiorowe mają podrzędne znaczenie)
- Zwięzła (krótka i konkretna)
- Prosta (przy użyciu minimalnej ilość, dobrze dobranych słów)
- Przedmiotowa (wyeksponowany ma być materiał, a nie osoba nauczyciela)
Przykładowa lekcja trójstopniowa:
Co mówiła na ten temat sama Maria Montessori?
Z powyższego cytatu płynie jeden bardzo ważny wniosek. Jeśli dziecko nie jest gotowe na prezentację, podejmowany przez nauczyciela wysiłek jest zbędny, ponieważ będzie stał w opozycji do podstawowych zasad pedagogiki Montessori: wolności wyboru materiału, miejsca i czasu pracy.
Jeśli chcecie dowiedzieć się więcej o metodzie Montessori zapraszamy na naszego bloga:
Przeczytaj również:
Montessori DIY- proste zabawy dla dzieci od 3 do 6 lat
Add Comment